Langsung ke konten utama

Serat Wulangreh: Gambuh

Serat Wulangreh adalah karya sastra berupa tembang macapat karya Sri Susuhunan Pakubuwana IV, Raja Surakarta, yang lahir pada 2 September 1768. Dia bertahta sejak 29 November 1788 hingga akhir hayatnya pada 1 Oktober 1820.
Naskah Wulang Reh saat ini disimpan di Museum Radya Pustaka di Surakarta
Kata Wulang bersinonim dengan kata pitutur memiliki arti ajaran. Kata Reh berasal dari bahasa Jawa Kuno yang artinya jalan, aturan dan laku cara mencapai atau tuntutanWulang Reh dapat dimaknai ajaran untuk mencapai sesuatu. Sesuatu yang dimaksud dalam karya ini adalah laku menuju hidup harmoni atau sempurna. Untuk lebih jelasnya, berikut dikutipkan tembang yang memuat pengertian kata tersebut:
Ngelmu iku kalakone kanthi laku, lekase lawan kas, tegese kas nyantosani, setya budya pangekese durangkara
artinya ilmu itu bisa dipahami/ dikuasai harus dengan cara, cara pencapaiannya dengan cara kas, artinya kas berusaha keras memperkokoh karakter, kokohnya budi (karakter) akan menjauhkan diri dari watak angkara.
Berdasarkan makna tembang tersebut, laku adalah langkah atau cara mencapai karakter mulia bukan ilmu dalam arti ilmu pengetahuan semata, seperti yang banyak kita jumpai pada saat ini. Lembaga pendidikan lebih memfokuskan pengkajian ilmu pengetahuan dan mengesampingkan ajaran moral dan budipekerti.

Serat Wulangreh: Gambuh
Pupuh III
G A M B U H

01
Sekar Gambuh Ping Catur, Kang Cinatur Polah Kang Kalantur, Tanpa Tutur Katula-Tula Katali, Kadaluwarsa Kapatuh, Katuruh Pan Dadi Awon.
Sekar Gambuh Pola Yang Keempat,  Yang Menjadi Bahan Perbincangan Adalah Perlaku Yang Tidak Teratur, Tidak Mau Mendengar Nasihat, Semakin Lama Semakin Tak Terkendali, Hal Ini Akan Berakibat Buruk.

02
Aja Nganti Kabanjur, Barang Polah Ingkang Nora Jujur, Yen Kebanjur Sayekti Kojur Tan Becik, Becik Ngupayaa Iku, Pitutur Ingkang Sayektos.
Jangan Sampai Kau Terlanjur Dengan Tingkah Polah Yang Tidak Jujur, Jika Sudah Telanjur Akan Mecelakakan, Dan Hal Itu Tidak Baik. Oleh Karena Itu, Berusahalah Ajaran Yang Sejati.

03
Tutur Bener Puniku, Sayektine Apantes Tiniru, Nadyan Metu Saking Wong Sudra Papeki, Lamun Becik Nggone Muruk, Iku Pantes Sira Anggo.
Ajaran Yang Benar Itu Patut Kau Ikuti, Meskipun Berasal Dari Orang Yang Rendah Derajatnya, Namun Jika Baik Dalam Mengajarkan, Maka Ia Pantas Kau Terima.

04
Ana Pocapanipun, Adiguna Adigang Adigung, Pan Adigang Kidang Adigung Pan Esthi, Adiguna Ula Iku, Telu Pisan Mati Sampyoh.
Ada Kiasa Yang Berbunyi Adiguna, Adigang, Adigung, Adigang Kiasan Kijang, Adigung Kiasan Gajah, Dan Adiguna Kiasan Ular. Ketiganya Mati Bersamaan.

05
Si Kidang Ambegipun, Angandelaken Kebat Lumpatipun, Pan Si Gajah Angandelken Gung Ainggil, Ula Ngandelaken Iku, Mandine Kalamun Nyakot.
Tabiat Si Kijang Adalah Menyombongkan Kecepatannya Berlari, Si Gajah Menyombongkan Tubuhnya Yang Tinggi Besar, Sedangkan Si Ular Menyombongkan Bisaya Yang Ganas Bila Menggigit.

06
Iku Upamanipun, Aja Ngandelaken Sira Iku, Suteng Nata Iya Sapa Kumawani, Iku Ambeke Wong Digang, Ing Wasana Dadi Asor.
Itu Semua Hanya Perumpamaan, Janganlah Kau Menyombongkan Diri Karena Putra Raja Sehingga Merasa Tidak Mungkin Ada Yang Berani, Itu Tabiat Yang Adiganng, Ujung-Ujungnya Merendahkanmu.

07
Adiguna Puniku, Ngandelaken Kapinteranipun, Samubarang Kabisan Dipundheweki, Sapa Bisa Kaya Ingsun, Togging Prana Nora Enjoh.
Watak Adiguna Adalah Menyombongakan Kepandaiannya, Seluruh Kepandaian Adalah Miliknya. Siapa Yang Bisa Seperti Aku, Padahal Akhirnya Tidak Sanggup.

08
Ambek Adigung Iku, Angungasaken Ing Kasuranipun, Para Tantang Candhala Anyenyampahi, Tinemenan Nora Pecus, Satemah Dadi Geguyon.
Tabiat Orang Adigung Adalah Menyombongkan Keperkasaan Dan Keberaniannya, Semuanya Ditantang Berkelahi, Bengis, Dan Suka Mencela. Tetapi Jika Benar-Benar Dihadapi, Ia Tak Akan Melawan, Bahkan Jadi Bahan Tertawaan.

09
Ing Wong Urip Puniku, Aja Nganggo Ambek Kang Tetelu, Anganggowa Rereh Ririh Ngati-Ati, Den Kawangwang Barang Laku, Kang Waskitha Solahing Wong.
Dalam Kehidupan, Jangan Kau Kedepankan Tiga Tabiat Tersebut, Berlakulah Sabar, Cermat, Dan Hati-Hati. Perhatikan Segala Tingkah Laku, Waspadai Segala Perilaku Orang Lain.

10
Dene Tetelu Iku, Si Kidang Suka Ing Panitipun, Pan Si Gajah Alena Patinireki, Si Ula Ing Patinipun, Ngandelaken Upase Mandos.
Dari Ketiganya Itu, Si Kijang Mati Karena Kegembiraannya, Gajah Mati Karena Keteledorannya, Sedangkan Ular Mati Karena Keganasan Bisanya.

11
Tetelu Nora Patut, Yen Tiniru Mapan Dadi Luput, Titikane Wong Anom Kurang Wewadi, Bungah Akeh Wong Kang Nggunggung, Wekasane Kajalomprong.
Ketiganya Tidak Patut Kau Tiru, Kalau Kau Tiru Akibatnya Akan Buruk. Ciri-Ciri Pemuda Adalah Tidak Dapat Menyimpan Rahasia , Senang Bia Banyak Yang Menyanjung Yang Akhirnya Menjerumuskan. 

12
Yen Wong Anom Iku, Kakehan Panggunggung, Dadi Kumprung, Pengung Bingung Wekasane Pan Angoling, Yen Ginunggung Muncu-Muncu, Kaya Wudun Meh Mencothot.
Jika Pemuda Terlalu Banyak Sanjungan, Maka Ia Menjadi Tolol, Tuli, Dan Bingung, Akhirnya Mudah Diombang-Ambingkan, Jika Sedang Dimuji, Maka Monyong Seperti Bisul Yang Hampir Meletus

13
Dene Kang Padha Nggunggung, Pan Sepele Iku Pamrihipun, Mung Warege Wadhuk Kalimising Lathi, Lan Telese Gondhangipun, Reruba Alaning Uwong.
Adapun Yang Senang Menyanjung Sangat Sederhana Keinginannya, Yaitu Kenyang Perut, Basah Lidah Dan Tenggorokan Dengan Menjual Keburukan Orang Lain.

14
Amrih Pareke Iku, Yen Wus Kanggep Nuli Gawe Umuk, Pan Wong Akeh Sayektine Padha Wedi, Tan Wurung Tanpa Pisungsung, Adol Sanggup Sakehing Wong.
Supaya Dekat (Dengan Atasan). Jika Sudah Terpakai Kemudian Membuat Ulah Dengan Membuat Orag Menjadi Takut Sehingga Ia Menerima Upeti Dari Hasil Menjual Kemampuan Orang Lain.

15
Yen Wong Mangkono Iku, Nora Pantes Cedhak Lan Wong Agung, Nora Wurung Anuntun Panggawe Juti, Nanging Ana Pantesipun, Wong Mangkono Didhedheplok.
Orang Seperti Itu Tidak Pantas Untuk Berdekata Dengan Pembesar Karena Dapat Mendorong Untuk Berbuat Jahat. Meskipun Begitu Tetap Ada Kepantasannya, Yaitu Ditumbuk.

16
Aja Kakehan Sanggup, Durung Weruh Tuture Agupruk, Tutur Nempil Panganggepe Wruh Pribadi, Pangrasane Keh Kang Nggunggung, Kang Wus Weruh Amalengos.
Jangan Terlalu Merasa Tahu Banyak. Belum Melihat Dengan Mata Kepala Sendiri Tetapi Banyak Berbicara, Bahkan Hanya Dengan Mendengar Seolah-Olah Mengetahui Sendiri. Dikiranya Banyak Yang Menyanjung, Padahal Yang Mengetahuinya Akan Memalingkan Muka.

17
Aja Nganggo Sireku, Kalakuwan Kang Mangkono Iku, Nora Wurung Cinirenen Den Titeni, Mring Pawong Sanak Sadulur, Nora Nana Kang Pitados.
Oleh Karena Itu, Nak. Jangan Kau Bersikap Seperti Itu Karena Pasti Akan Mencadi Catatan Dalam Hati Sanak Saudara. Mereka Tidak Akan Percaya Lagi Kepadamu.


Komentar

Postingan populer dari blog ini

Unggah-ungguh basa Jawa ( Unggah-ungguh bahasa Jawa )

UNGGAH-UNGGUH BASA JAWA Unggah-ungguh Basa Jawa yaiku adat sopan santun, tatakrama, tatasusila nggunakake Basa Jawa. Undha-usuke Basa Jawa miturut unggah-ungguhe kena kaperang dadi 5, yaiku : Basa ngoko, kaperang dadi 2,  yaiku Ngoko Lugu lan Ngoko Andhap (isih kaperang maneh dadi 2, Antya Basa lan Basa Antya). Basa madya, kaperang dadi 3, yaiku Madya Ngoko, Madyantara lan Madya Krama. Basa Krama, kaperang dadi 5, yaiku Kramantara, Mudha Krama, Wredha Krama, Krama Inggil, lan Krama Desa. Basa Kedhaton. Basa Kasar. A. BASA MADYA       Basa Madya iku basa ing antarane basa ngoko lan krama. Wujude Basa Madya yaiku tembung Madya kaworan ngoko utawa krama. Basa Madya Ngoko biyasane isih digawe dening wong ing desa lan pegunungan.  Manut wujude, Basa Madya diperang dadi 3, yaiku : 1. Madya Ngoko. Basa Madya Ngoko wujude tembung : Madya (ater-ater lan panambang ngoko) Ngoko Dika, mang, samanng Ciri-cirine Basa Madya Ngoko antarane : Aku, dadi kula Kowé, dio

Ukara Sambawa

UKARA SAMBAWA Sugeng pepanggihan malih kaliyan kula, wonten ing blog ingkang prasaja menika. Wonten ing kalodhangan menika kula badhe ngaturaken satunggaling bab wonten ing paramasastra basa Jawi, inggih menika bab ukara sambawa. (Sampun cetha nggih, lha wong irah-irahanipun mawon pun pertela mekaten kok…). Hehehehehe. Hmmmmh, nggih pun botensah basa-basi kemawon nggih, mangga dipunsemak materi bab Ukara Sambawa menika. Mugi-mugi saged migunani tumrap sinten kemawon. Matur nuwun. Ukara sambawa. Hmmmmh, mbokmenawa wis akeh banget kang pirsa bab ukara sambawa iki. Malah ukara iki wis kawentar lan kaloka dadi judul lagu manca nagara kang saiki lagi moncer-moncere padha dinyanyekake dening para penyanyi. Nah, lagu apa kira-kira… (mesthi padha lagi mikir yaaaaaaaaa???) Hehe kae lho, malah dadi judhul lagi sing dinyanyekake Adele… sing judhule Sambawa like you… (…*#&*&@*&#(@*&#(……!!!!!! Kae Someone kaleeeeeeeeeeeeeee!!!!! Dudu sambawa. Hiiiiiiiihhhhh). heheh

Upacaran Adat Jawa

Ngupat Ngupat utawa ngupati iku salah sijining upacara adat sing diselenggara'ake wektu calon ibu mbobot 4 sasi . Tembung "ngupat" asale saka tembung papat (4) utawa kupat . Ancasé upacara adat iki kanggo kaslametané calon bayi lan ibuné utawa kanggo sing sifaté tolak bala dadi padha karo upacara adat mitoni . Sing radha bedha karo upacara adat mètèng liyané yaiku ana sajian kupat ing kendhuren ngupati, kupat iki uga disertakaké ing besek sing digawa bali undangan sing hadir. Makna Ngupat sejatiné kanggo pralambang yén jabang bayi wis mlebu ning tahap kaping papat ning proses pangriptane manungsa. Wektu Upacara adat ngupat kudu diselenggarakaké ning dina sing apik miturut petungan dina Jawa . Ngliman Ngliman iku salahsijining upacara adat wètèngan sing diselenggarakake wektu calon ibu mbobot 5 wulan . Tembung "ngliman" asale saka tembung lima (5). Ancase upacara adat iki padha karo ngupatan yaiku upacara kanggo kaslametane c